به گزارش روابط عمومی معاونت بهداشتی و با عنایت به فرارسیدن روزهای 18 الی 24 مهرماهکه به نام هفته سلامت  روان
نامگذاری شده و معاونت بهداشت در همین راستا برنامه هایی را در جهت استفاده حداکثری ازاین ایام دردستور کار قرار داده است. شعار روز
جهانی سلامت روان امسال"سلامت
 روان برای
همه، سرمایه گذاری بیشتر، دسترسی بیشتر، برای همه،همه جا " انتخاب
شده است، بدون تردید یکی از مهم ترین مخاطبان این پیام، مسئولین و سیاست گذاران کشورها هستند و مهم ترین استراتژی برای پیشبرد اهداف عالی حوزه سلامت روان، حمایت طلبی است.در طی شش ماه گذشته که کشور با مسائل و مشکلات همه گیری کووید- 19 مواجه بوده
است، حوزه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد با همکاری سایر بخش های نظام سلامت نقش وافری در راستای پاسخ به نیازهای حوزه س سلامت و سلامت اجتماعی جمعیت عمومی و ارائه خدمت به گروه های در معرض خطر نموده است. با وجود محدودیت
های ایجاد شده، سعی بر این بوده است که خدمات حوزه سلامت از طرق دیگر از جمله خدمات آنلاین و تلفنی مانند سامانه 4030 به دست
گیرندگان خدمت برسد و در این راستا همکاران ما در حوزه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی به صورت شبانه روزی مشغول ارائه خدماتی مانند مشاوره آنلاین، ارجاع جهت دریافت خدمات تخصصی، معرفی به نهادهای حمایتی،ارائه خدمات روانشناختی و مداخلات پزشکی و روانپزشکی بوده اند  تا مبادا محدودیت های موجود باعث شوند افراد نیازمند از خدمات سلامت روان محروم بمانند. تقویت چرخه فعال ارجاع بیماران روانپزشکی در سطح جامعه از طریق سامانه تلفنی 4030 و پیگیری
تلفنی افراد دارای افکار خودکشی، اضطراب و بیقراری شدید و مشکلاتی مانند عدم اطلاع از مراکز ارائه دهنده خدمت، گوشه ای از این خدمات می باشد. این در
حالی است که می دانیم تمامی این تلاش های موثر باز هم نیاز بسیاری از افراد را بی پاسخ می گذارد. این موضوع
با توجه به سرمایه گذاری کمتراز حد مورد نیاز در حوزه سلامت روان در مقایسه با سایر حوزه های سلامت بیش از پیش به چشم می خورد. بررسی ها
نشان می دهددر دنیا، کشورها به طور میانگین تنها 3 درصد از
اعتبارات نظام سلامت را صرف سلامت روان می کنند و علیرغم افزایش چشم گیر میزان اعتبارات حوزه س مت در سال های اخیر، سهم بودجه س مت روان در مقایسه با میزان نیازها و مشکلات حوزه سلامت روان نه تنها پاسخگو نبوده است بلکه بسیار اندک و محدود بوده، صاحب نظران معتقدند هر یک دلار سرمایه گذاری دولت ها در زمینه پیشگیری و درمان اختلات شایع روانپزشکی مانند افسردگی واضطراب، حدود پنج برابر آن را به چرخه اقتصاد کشور برمی گرداند و به عبارتی، ارتقاء سلامت روان، مولد بودن جامعه را نیز به دنبال دارد. با توجه
به شرایط کنونی که جهان در حال گذار از یکی از سخت ترین بحران های حوزه سلامت می باشد. بدون تردید
عوارض و آسیب های به جامانده از این بحران، تاثیرات شگرفی بر تمام ابعاد زندگی انسان هااز جمله وضعیت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگ، سیاست و سبک زندگی آنهاخواهد گذاشت. از
این رو توجه و تمرکز جدی بر آموزش و ارتقای سواد سلامت روان، توانمند سازی و تاب آوری احاد جامعه، برنامه ریزی دراز مدت او سرمایه گذاری در حوزی سلامت روانی اجتماعی، نه تنها یک ضرورت است، بلکه یک وظیفه انسانی است که به تعبیری مصداق بارز عدالت در سلامت است.شیرساخت های

شواهدموجود نشان
می دهد که همه گیری بیماری کرونا در جامعه،منجر به ابتلا و مرگ تعدادی از هموطنان عزیزمان در تمامی استان های کشور شده است، بدون تردید یکی از مهمترین تبعات این همه گیری علاوه بر آسیب های اجتماعی و اقتصادی و مرگ و میر بالای آن، عوارض روانشناختی به جامانده از آن است. به
گونه ای که درگروه های مختلف جامعه باعث افزایش استرس، اضطراب و ترس زیاد شده است. از
این رو حوزه سلامت روان معاونت بهداشت از همان ابتدای همه گیری با همکاری گروه های روانپزشکی و روانشناسی و همچنین انجمن علمی روانپزشکان ایران اقدام به طراحی، پروتکل ها و زیرساخت های مورد نیاز جهت ارائه خدمات سامت روان به جمعیت عمومی نمود.

با
شیوع ویروس کرونا، منتظر موجی از ترس، اضطراب و فشار روانی ناشی آن در جامعه بودیم که البته طبیعی است و دور از انتظار نبود. از طرفی براین
باوریم که همین اضطراب طبیعی باعث شد اندکی توصیه های پیشگیری را جدی تر بگیریم و تا حد زیادی از انتشار و رشد صعودی این بیماری درکشور جلوگیری کنیم. لیکن در
همین راستا تعدادی از افراد جامعه اضطرابشان از حد طبیعی گذر کرد و به »اضطراب بیماری » تبدیل شد که با توجه به شدت اضطراب و احتمال اختلال عمل کردشان بدون شک نیاز به مداخلات روانپزشکی و روانشناختی ویا حتی درمان های دارویی پیدا کردند.

برخی از زیر ساخت های حوزه سلامت روانی اجتماعی در شرایط کرونا و پسا کرونا

طراحی
و تدوین پروتکل ارائه خدمات از طریق سامانه 4030 با همکاری
و مشارکت انجمن های علمی روانپزشکی، روانشناسی و سازمان نظام روانشناسی طراحی و تدوین پروتکل مداخله در پیشگیری از سوگ در خانواده های متوفی

با
مشارکت سازمان های مرتبط ارائه خدمات سلامت روان از طریق نظام مراقبت های بهداشتی اولیه توسط کارشناسان سلامت روان مستقر در مراکز خدمات جامع سلامت ارائه خدمات مددکاری اجتماعی توسط حوزه معاونت درمان ارائه خدمات روانپزشکی توسط مراکز منتخب روانپزشکی طراحی شده توسط حوزه درمان در اوایل شیوع بیماری کرونا با توجه به ناشناخته بودن بیماری، عدم آگاهی و اطلاعات کافی جامعه در مورد راه های پیشگیری و درمان آن، سرعت پیشرفت بیماری در جهان و مرگ و میرناشی از آن، ترس از مبتا شدن افراد و نزدیکان شان به بیماری کرونا، در بسیاری از افراد اضطراب طبیعی و نرمال را به اختلال اضطراب تبدیل کرد. برهمین اساس
حوزه سامت روان وزارت بهداشت با تکیه به زیرساخت های موجود برآن شد که با توجه به شرایط موجود، اقدام به طراحی خدمات اولویت دار در راستای مدیریت استرس ناشی از کرونا درجامعه نماید که این موضوع منتج به هم افزایی و شکل گیری مشارکت های درون بخشی و برون بخشی بیشتر و بهره گیری از ظرفیت های حوزه های مختلف سلامت روان کشور از قبیل انجمن های علمی روانپزشکی و روانشناسی، سازمان نظام روانشناسی، مددکاری اجتماعی،کمیته امداد حضرت امام)ره(،
شهرداری، معاونت درمان وزارت بهداشت، سیستم برکت تل ذیل ستاد فرمان اجرایی حضرت امام)ره( و ساختار نظام مراقبت های اولیه بهداشتی گردید.

از
طرفی با توجه به ترس و نگرانی مردم از مراجعه به مراکز بهداشتی درمانی و مطب ها
که بار مراجعه بیماران به این مراکز را کاهش داد. اختلال در
پروسه درمان منجربه عود بسیاری از بیماران روانپزشکی که تا قبل ازشیوع کرونا تحت مراقبت و درمان و کنترل بودند گردید. این در
شرایطی بود که بسیاری از افراد که تا قبل از این هیچ مشکل یا علایمی از اختلالات روانپزشکی یا روانشناختی نداشتند نیز با نشانه های از استرس، اضطراب و وسواس به جمع بیماران قبلی اضافه شوند. از این
رو پاسخ گویی به این بار از مشکلات روانشناختی و روانپزشکی و محدودیت مراجعه مستقیم به مراکز بهداشتی درمانی، حوزه سلامت روان را وادار کرد که با طراحی شکل جدیدی از مداخله و ارائه خدمت به گروه های هدف دست به ابتکارات جدیدی مانند ارائه خدمات سامت روان آنلاین در سامانه 4030 که در
بسترسیستم برکت تل تشکیل شده بود بزند که این امر با کمک سازمان ها و گروه های فوق الذکر محقق شد.استقرار حدود 600 کارشناس ارشد و دکترای روانشناسی در سامانه 4030 ،
راه اندازی سیستم آوای صوتی به منظور آموزش مدیریت استرس و اضطراب و ارائه خدمات روانشناختی به مردم از اواخر اسفند ماه 98 تا آخر
خرداد ماه 99 که زمان اوج
نگرانی ها و تنش در جامعه بود و تداوم این خدمات با ظرفیت کمتر تا کنون، بخشی از نقش و تاثیر زیرساخت های سلامت روان در شرایط کرونا است که در حال حاضر به قوت خود باقی است. این مدل
و نوع از ارائه خدمات سامت روان به جمعیت عمومی بخشی از سیاست و استراتژی حوزه سلامت روان است که به کمک زیر ساخت های طراحی شده به تدریج کامل تر و قوی تر خواهد شد و با توجه به عوارض و آسیب های روانی اجتماعی ناشی از کرونا که بدون تردید به دلیل مشکلات فروانی از قبیل: افزایش بار بیماری
های روانپزشکی، تنش و خشونت های اجتماعی و خانوادگی، اختلال در حوزه های اقتصاد، اجتماعی، آموزشی، سیاست، فرهنگ، روابط بین الملل، سرمایه گذاری، کسب و کار و محدودیت های ارتباطات اجتماعی بعد از فروکش کردن بیماری کرونا جز آسیب های بعد از کرونا )پسا کرونا( خواهد بود. تدوین و
بازنگری پروتکل های مداخلاتی سامت روانی اجتماعی در حوزه آموزش،پیشگیری، مداخات روانشناختی، روانپزشکی، درمان های سرپایی و بستری، توسعه خدمات روانپزشکی و روانشناسی و تامین زیرساخت های مورد نیاز در مراکز درمانی تخصصی و بیمارستان های عمومی در بخش دولتی و خصوصی از جمله نیازهای ضروری حوزه سلامت روان کشور است که نیاز جدی به برنامه ریزی و سرمایه گذاری کوتاه مدت و درازمدت در بخش دولتی و خصوصی دارد. بخش دیگری
از خدمات سلامت روان در شرایط کرونا، که ضرورت داشت در حوزه سلامت روان و در بستر نظام سلامت به آن توجه شود، ارائه خدمات مشاوره پیشگیری از سوگ به بازماندگان و خانواده های متوفی ناشی از کرونا بود. جهت دست یابی
به این هدف با بهره گیری از تفکر مشارکتی و هم افزایی، پروتکل های لازم به کمک انجمن های علمی روانپزشکی و روانشناسی و حوزه مددکاری اجتماعی تدوین و فرایند اجرای کار با حمایت قرارگاه کووید 19 مستقر در
حوزه وزارت بهداشت با حمایت معاونت بهداشت و درمان از طریق مراکز خدمات جامع سلامت توسط کارشناسان سلامت روان مستقر در این مراکز و کلینیک های منتخب روانپزشکی در بیش از 30 حوزه دانشگاهی
از اردیبهشت ماه 99 شروع شد
و هم چنان ادامه دارد.به
لحاظ آماری تا کنون بالغ بر 120 خانواده
متوفی با کمک مددکاران اجتماعی شناسایی شده و به حوزه بهداشت معرفی شده اند که نزدیک به 150نفر از
اعضای این خانواده توسط کارشناسان سلامت روان پیگیری شده اند و مطابق پروتکل تدوین شده برای این افراد جلسات مداخات روانشناختی انجام شده است. طراحی راهنما
و بسته های آموزشی کوتاه برای گروه های هدف مختلف مانند جمعیت عمومی، کودکان، سالمندان، بیماران مبتلا به کرونا و کادر بهداشت و درمان با موضوعاتی از قبیل: مدیریت استرس
ناشی از کرونا، مقابله با انگ ناشی از بیماری کرونا، سلامت روان سالمندان در شرایط کرونا، پیشگیری از سوگ در کودکان، بخش دیگری از خدمات سلامت روان است که در شرایط کرونا و پسا کرونا توسط حوزه سامت روان و با بهرمندی از ساختار سلامت روان در دسترس عموم وگروه های هدف قرار گرفت.

اهم اقدامات گروه سلامت روانی
اجتماعی اعتیاد در 6 ماهه اول همه گیری کووید19

·        
تشکیل
جلسات هماهنگی و کارشناسی متعدد و استفاده
از تجربیات روانشناسان و روانپزشکان استان

·        
ارائه
خدمات مشاوره ای بطور حضوری و عیر حضوری (سامانه4030-مشاوره تلفنی روانپزشکان و
روانشناسان)

·        
پیگیری
ماهیانه مبتلایان به اختلالات روانپزشگی
شناخته شده

·        
تهیه
مدیا،تراکت و پمفلت، و بسته آموزشی

·        
توانمند
سازی کارشناسان سلامت روان حوزه معاونت بهداشتی در خصوص مشاوره و مداخلات روانشناختی شایع بدنبال کووید19

·        
توانمند
سازی کارشناسان سلامت روان حوزه معاونت بهداشتی در خصوص مشاوره و مداخلات سوگ بدنبال کووید19 و پیگیری ارائه
خدمات حمایتی از طریق مددکاری معاونت درمان دانشگاه

·        
ارائه
خدمات مشاوره ای به موارد مثبت کووید19 و پایسخگویی به نگرانی های آنها 

·        
ارائه
خدمات مشاوره ای حضوری و غیر حضوری از طریق سامانه4030- مشاوره توسط روانشناس و
مددکار بیمارستان- و کارشناسان و مراقبین سلامت و پزشکان مراکز جامع سلامت

·        
توانمند
سازی پزشکان عمومی مراقبین سلامت و کارشناسان سلامت روان از طریق برگزاری8 وبینار
آموزشی 3 ساعته و انتقال آموزشها بصورت آبشاری

·        
آموزش
کادر بهداشت و درمان در خصوص نگرانی های
ناشی از کووید 19

·        
رد
شایعه مصرف الکل-مواد- دخانیات برای پیشگیری و درمان کووید19 از طریق اطلاع رسانی
از وبسایت دانشگاه

·        
جذب 2
کارشناس ارشد سلامت روان در شهرستانهای بشرویه و قاین و بکارگیری روانپزشک مشاور
علمی در گروه سلامت روانی احتماعی معاونت بهداشتی  دانشگاه

-