*   
ترس زوجین از فرزندآوری

جمعیت و دگرگونی های باروری در گذشته ، حال و آینده از
متغیرهای سیاست گذاری و طراحی برنامه های توسعه اجتماعی و اقتصادی کشورهاست که طبق
گزارش سازمان ملل نرخ باروری در کل دنیا کاهش یافته است . نرخ باروری کلی (TFR) به معنی تعداد
فرزند زنده ای است که یک خانم در طول دوران باروری خود به دنیا می آورد و برای
ثابت ماندن جمعیت در یک جامعه این شاخص باید حداقل (2.1) باشد ، یعنی 2.1 فرزند
برای هر خانم یا 21 فرزند به ازای هر 10 خانم .طبق آمار سازمان ملل متحد در سال
2017 میزان باروری کلی در عراق 4.2 ، پاکستان 3.3 ، ترکیه 2.1 ، گرجستان 2 و ایران
1.6 بوده که ایران بعد از ارمنستان کمترین شاخص را در بین کشورهای منطقه دارد .
یکی از عوامل موثر در این شاخص کاهش موالید است که یکی از علل آن در جوامع امروزی
ترس از فرزند دار شدن است . این ترس و نگرانی می تواند ناشی از مشکلات اقتصادی ،
ادامه تحصیل ، شرایط شغلی ، عدم توانایی کافی در نگهداری و تربیت فرزند و ناتوانی
در فراهم آوردن امکانات رفاهی را نام برد که این نگرانی ها در حد معقول و منطقی
قابل تأمل و نیازمند انجام مداخلاتی برای رفع آنها می باشند . ولی در کنار آنها
ترس ها و نگرش های غیرمنطقی هم وجود دارد که می توان به احساس پایین بودن طبقه
اجتماعی با داشتن تعداد فرزند بیشتر ، نگرانی از دست دادن آرامش و استراحت زوجین ،
ترس از پذیرش مسئولیت فرزندان و ترس از ناتوانی در فراهم آوردن رفاه کامل برای
فرزندان اشاره نمود که در واقع ناشی از تجمل گرایی و چشم و هم چشمی های نادرست
رایج در جامعه است .

یکی دیگر از ترس های غیرمنطقی که در شرایط فعلی جامعه به
دلیل بیماری کرونا در جامعه حاکم شده است ترس از بارداری به دلیل خطرات ناشی از
این بیماری است در حالی که مطالعات علمی انجام شده تاکنون نشان می دهد بیماری
کرونا باعث افزایش خطر در مادر باردار و جنین نمی شود . در استان خراسان جنوبی نیز
با توجه به اینکه تا کنون حدود 200 مادر باردار مبتلا به این بیماری داشته ایم ولی
درصد مادران باردار نیازمند بستری و بروز موارد شدید بیماری از درصد این موارد در
کل جامعه کمتر بوده است . ضمنا مطالعات نشان می دهد این ویروس از طریق مایع
آمنیوتیک و شیر مادر هم منتقل نمی شود .

*      ناباروری

نرخ باروری کلی کشور در سال 1357 حدود 7 بوده که در سال 97
به حدود 1.8 و در سال 98 به 1.6 رسیده است یعنی 1.6 فرزند به ازای هر خانم که این
کاهش شدید مشکلات متعددی به دنبال خواهد داشت . در استان خراسان جنوبی هم اگرچه
وضعیت جمعیتی اندکی بهتر از سطح کشوری است ولی باز هم شاهد کاهش نگران کننده
موالید و باروری می باشیم به طوری که نرخ باروری کلی استان از 2.8 در سال 95 به
2.4 در سال 98 کاهش یافته است . در این راستا با ابلاغ سیاست های کلی جمعیت توسط
مقام معظم رهبری در سال 93 برنامه ریزی های جدیدی به منظور ارتقاء نرخ باروری
انجام شد و در حال حاضر در کلیه مراکز خدمات جامع سلامت مشاوره های علمی دقیقی در
خصوص باروری سالم و فرزند آوری ، ناباروری ، افزایش رضایتمندی از زندگی زناشویی و
کاهش بارداری های نیازمند مراقبت باروری ویژه صورت می گیرد . یکی از مسائلی که نقش
موثری در جمعیت امروز جامعه دارد ناباروری است که حداقل 15% زوجین با این مشکل
مواجه می شوند . ناباروری به عدم بارداری پس از یک سال بدون پیشگیری از بارداری
اطلاق می شود که 40 درصد مربوط به مردان ، 40 درصد مربوط به زنان و 20 درصد نامشخص
است . عوامل متعددی در ناباروری نقش دارند که بعضی عوامل مانند وزن ، مصرف دخانیات
، بی تحرکی ، برخی ورزش ها ، بعضی مشاغل و ... قابل مداخله و بعضی عوامل مانند
افزایش سن و ژنتیک  غیر قابل مداخله اند که
البته راههایی برای کنترل این عوامل نیز وجود دارد . به عنوان مثال مسئله سن را می
توان با ازدواج به هنگام ، عدم تأخیر در اولین بارداری و فاصله گذاری مناسب بین
فرزندان کنترل نمود . لازم به ذکر است تعداد سلول های جنسی (تخمک) در یک جنین دختر
7 میلیون ، نوزاد دختر یک تا دو میلیون و در یک دختر در زمان بلوغ 300 تا 400 هزار
است که این کاهش طبیعی است و با افزایش سن این روند کاهشی ادامه دارد و بعضا تحت
تأثیر برخی بیماریها می تواند با سرعت بیشتری کاهش یابد . بنابراین با ازدواج و
فرزندآوری در سنین جوانی ، احتمال ناباروری کاهش می یابد . ضمناً سن مطلوب برای
بارداری 18 تا 35 سال است ولی هیچ منعی برای بارداری در خانم های خارج از این
محدوده سنی وجود ندارد فقط این بارداری ها نیازمند مراقبت بیشتری خواهند بود .
فاصله مناسب بین فرزندان نیز 18 تا 24 ماه است که در خانم های بالای 35 سال در
صورتی که به تعداد فرزندان دلخواه خود دست نیافته اند بهتر است این فاصله 12 ماه
باشد .

*    
معایب و مشکلات تک فرزندی

عوامل متعددی بر کاهش فرزندآوری موثرند که می توان آنها را
به دو دسته فرزند محور و والد محور تقسیم نمود که از عوامل فرزند محور می توان به
دغدغه های آموزشی ، تربیتی ، ناسالم بودن فضای جامعه و از عوامل والد محور به
احساس ناامنی شغلی ، توجه بیش از حد به بدن و سلامتی ، دغدغه های مالی و رفاهی ،
تحصیل ، کاهش آزادی و رفاه والدین و .. اشاره نمود .از طرفی عوامل اجتماعی مانند
ارزشمند شدن کم فرزندی هم در این زمینه بسیار موثر است . به دنبال توجه افراطی به
مسائل فوق یکی از پدیده های مخربی که در جامعه شکل گرفت پدیده تک فرزندی می باشد .
لحظه ازدواج یک دختر و پسر تک فرزند را تصور کنید که نه تنها خودشان از لذت داشتن
خواهر و برادر و حمایت آنها محروم هستند فرزندانشان نیز از نعمت خاله ، دایی ، عمو
و عمه محروم خواهند شد . پدر و مادر تک فرزند باید بدانند در این دنیای ماشینی نمی
توان از تک فرزندان انتظار داشت که مرهمی برای تنهایی والدین خود باشند . از جمله
عوارض تک فرزندی می توان به کاهش نیروی کار و ایجاد اختلال در اقتصاد آینده کشور –
افزیش بروز مشکلات روانی و خلأ عاطفی به دلیل نداشتن هم بازی و هم صحبت، احساس
تنهایی، خودخواهی، نداشتن قدرت انطباق و سازگاری و ایجاد اختلال در تعاملات
اجتماعی اشاره کرد. به هر حال کودکان اقوام یا دوستان مهد کودک قطعا نمی توانند
جای خواهر و برادر را تک فرزندان بگیرند .