بیماری کم کاری تیرویید نوزادان به وضعیتی گفته می شود که به هر علتی غلظت هورمون های تیرویید در جریان خون نوزاد کم باشد. این بیماری یکی از شایع ترین علل قابل پیشگیری عقب ماندگی ذهنی محسوب می شود. شیوع کم کاری تیروئید  در نقاط مختلف دنیا متفاوت است. شیوع این بیماری با کمبود ید در منطقه ارتباط مستقیم دارد.رشد و تکامل مغز تا حدود 3 سالگی ادامه دارد به همین دلیل کم کاری مادرزادی تیروئید باعث عوارض جبران ناپذیری بر رشد و تکامل مغز و اعصاب مرکزی می شود. در نتیجه این بیماری با عوارضی نظیر: عقب ماندگی ذهنی ، کوتاهی قد، و کاهش شنوایی همراه است . با توجه به اینکه این عوارض در صورت عدم تشخیص زودرس و عدم شروع درمان به موقع (کمتر از 28 روزگی) جبران ناپذیر هستند، غربالگری نوزادان در سنین 3 تا 5 روز بعد از تولد از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. درمان به موقع از بروز این بیماری جلوگیری می کند. غربالگری نوزادان برای شناسایی بیماری کم کاری تیروئید در مراکز خدمات جامع سلامت شهری ، روستایی ، پایگاه های بهداشتی و خانه های بهداشت انجام می شود.

پیش از انجام برنامه غربالگری نوزادان برای بیماری کم کاری تیروئید  بروز این بیماری حدود 1به 10000- 7000 گزارش شده بود. بروز بیماری کم کاری تیروئید نوزادان  حدود 1بیمار در5000- 3500 نوزاد زنده متولد شده در آمریکا 1 در 3000 در اروپا ، 1 در 7300- 6600 در سوئد و 1 در 5700 در ژاپن گزارش شده است. در یونان بروز کم کاری تیروئید  بسیار بالا گزارش شده است (1 در 800 نوزاد زنده متولد شده). گزارشات علمی نشان می دهد که بروز این بیماری در حال افزایش است . بروز بیماری در دختران حدود 2 برابر بیشتراز پسران است . همچنین شانس این بیماری در مبتلایان به سندرم داون  35 برابربیشتر است. بر اساس پژوهش های دانشگاهی قبلی شیوع این بیماری در کشور از 1 در 370 تا 1000 متغیر بوده است. گزارشات حاصل از اجرای برنامه در کشور نشان می دهد که شیوع بیماری 1 در هر 670 نوزاد زنده است.

در سال 1383 ، برنامه کشوری غربالگری نوزادان، به طور آزمایشی در استا ن های اصفهان و بوشهر و شهر شیراز اجرا شد.در مهر سال 1384برنامه با امضای 3 تن از مسئولین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی )رئیس مرکز توسعه شبکه و ارتقا سلامت، مدیر کل دفتر سلامت خانواده و جمعیت و رئیس مرکز مدیریت بیماری ها(  در سیستم سلامت کشور ادغام شد.از شروع برنامه تاکنون )حدود 11 سال ( بالغ بر 12 میلیون نوزاد )در روستاها و شهرها(  مورد غربالگری قرا ر گرفته و بیش از 34000 بیمار مبتلا به کم کاری تیرویید )موارد گذرا و دایمی) کشف و درمان شده اند.مطالعات نشان می دهد که در   100 درصد بیماران ضریب هوشی در محدوده طبیعی بوده است که بیانگر موفقیت چشمگیر اجرای برنامه است.

شیوع بالای بیماری در کشور نیاز به بررسی های گسترده دارد که بخشی از آن شروع شده است . بروز بالای بیماری درکشور مولتی فاکتوریال بوده و برای آشکار شدن وزن هر فاکتور خطر در بروز بیماری و طراحی برنامه مداخله ای برای کنترل آن می بایست مطالعات کاربردی لازم انجام شود . فاکتورهای مهم در ایران می تواند شامل کمبود ید وهمچنین در معرض ید بالا بودن مثل مصرف بتادین با غلظت های بالا برای ضدعفونی کردن، استفاده بی رویه از مواد دارویی حاوی ید در دوران بارداری باشند. ازدواج های فامیلی، بیماری های اتوایمیون تیرویید، احتمال کمبود سلنیوم، احتمال بالا بودن پرکلرات در آب آشامیدنی، موتاسیون های ژنی نیزمی توانند از عوامل موثر در کشور بشمار آیند. نوزادان زیردو دفعه نیاز به غربالگری بیماری کم کاری تیروئید از پاشنه پا دارند.(به جز نوزادان نارس که چهار دفعه باید غربالگری شوند).

-     نوزادان نارس (تکرار غربالگری از پاشنه پا در هفته های 2، 6 و 10 تولد)

-     نوزادان با وزن کم تر از 2500 گرم

-    نوزادان با وزن بیش از 4000 گرم

-     دو و چندقلوها

-     نوزادان بستری و یا با سابقه بستری در بیمارستان

-     نوزادان با سابقه دریافت و یا تعویض خون

-     نوزادانی که داروهای خاص مصرف کرده‌اند: مثل دوپامین، ترکیبات کورتنی و ...

-     نوزادان با نتیجه آزمون غربالگری بین 9/9-5

-     نمونه نامناسب

تیرویید چیست؟

تیرویید غده کوچکی شبیه پروانه است که در جلوی گردن ، روی نای و پایین تر از غضروف تیرویید )سیب آدم ( قراردارد وبزرگ ترین غدد درون ریز بدن بشمار می رود. غده تیرویید دو لوب )راست و چپ (و یک قسمت میانی به نام ایسموس دارد.

نقش غده تیرویید در بدن چیست؟

تیرویید در افزایش سوخت و ساز بدن، تکامل سیستم مغزی عصبی وهمچنین رشد و نمو نقش اساسی دارد. اثرات هورمون تیرویید) تیروکسین ( در رشد و تکامل مغز بسیار مهم و ضروری است. اگر به هر علتی هورمون تیرویید در بدن تولید نشود، یا تولید آن کم باشد، بیماری کم کاری تیرویید به وجود می آید و عوارض مختلفی در بدن پدیدار می گردد.

انواع بیماری کم کاری تیرویید نوزادان

بیماری کم کاری تیرو یید نوزادان می تواند به صورت دایمی و گذرا باشد.

در نوع گذرا بیمار تا مدتی )این مدت می تواند از حدود 2 هفته تا  3سال طول بکشد) نیاز به درمان داشته باشد و بعد از آن با شروع به کارتیرویید و تولید مقدار کافی هورمون درمان قطع شده و د یگر نیاز به مصرف قرص لووتیروکسین نباشد.

در نوع دایمی بیمار تا پایان عمر نیاز به مصرف قرص لووتیروکسین دارد و نباید دارو را قطع نماید . البته دوز دارو ممکن است، بر اساس نیاز بیمار و آزمایش های هورمونی وی، کم و زیاد شود، اما قطع کامل نخواهد شد.

هدف اصلی برنامه

- شناسایی و کنترل نوزادان مبتلا به کم کاری تیرویید ، درمان و پیشگیری از عوارض آن

اهداف ویژه

- شناسایی نوزادان مبتلا به بیماری کم کاری تیروئید  در بدو تولد

- کنترل و درمان نوزادان مبتلا به بیماری  کم کاری تیروئید

- شناسایی نوزادان مبتلا به افزایش گذرای TSH در اویل تولد

- کنترل و درمان نوزادان مبتلا به افزایش گذرای TSH در صورت نیاز به درمان

- پیشگیری از عقب افتادگی ذهنی و دیگر عوارض TSHبا درمان و کنترل داروئی

- ایجاد بستری مناسب برای غربالگری دیگر بیماری های متابولیک نوزادان