بیماری های منتقله از غذا بیماری هایی هستند که از خوردن غذا و یا نوشیدنی های آلوده ناشی می شوند

بیش از 250 عامل بیماریزای مختلف با طغیان های بیماریهای منتقله از غذا مرتبط می باشند. عفونت های منتقله از غذا عموما به دلیل باکتری ها، سموم باکتریایی، ویروسها و انگل ها ایجاد می شوند

راه انتقال بیماریهای منتقله از آب و غذا در تمام موارد گوارشی و اغلب به صورت مدفوعی- دهانی است

افزایش مسافرت ها ، افزایش مصرف غذا در بیرون از منزل ، استفاده از غذاهای آماده طبخ منجر به افزایش شیوع این بیماری ها در دنیا شده و بیماریهای منتقله از غذا را به یک مشکل بهداشتی جهانی و بین المللی تبدیل کرده است. همچنین در سالهای اخیر طغیان بیماریهای منتقله از غذا در جهان نیز به دلایل متعددی از جمله افزایش تجارت مواد غذائی با کشورهای دیگر، گسترش گردشگری ، تغییر در عادات غذائی و افزایش مصرف محصولات دریائی از یک طرف و همچنین عدم دسترسی کافی به غذا در نتیجه فقر ، خشکسالی، سیل ، قحطی و وقوع حوادث و بلایا که سلامت غذای مصرفی مردم را تهدید کرده است رو به گسترش بوده و منجر به افزایش بروز عفونت ها و مسمومیت های منتقله از غذا در جهان شده است.

نظام مراقبت بیماریهای منتقله از غذا یک نظام مبتنی بر جامعه یا Community Based  می باشد یعنی مکان ،زمان و گروه های خاصی از جامعه مورد هدف نیست و تمام جمعیت کشور را در همه مکان ها و به صورت مستمر در بر میگیرد. طغیان بیماریهای منتقله از آب و غذا در گروه بیماریهای مشمول گزارش دهی تلفنی و فوری است و چنانچه دو نفر یا بیشتر که از یک غذا یا آشامیدنی مشترک استفاده کرده اند بیمار شده و علائم بالینی مشترکی داشته باشند به عنوان طغیان بیماری منتقله از غذا بوده و باید به مرکز بهداشت شهرستان گزارش تلفنی فوری گردد. همچنین چنانچه افزایش موارد بیماریهای باعلائم گوارشی از قبیل اسهال، استفراغ، تهوع، دلدرد و سایر علایم همراه مشاهده شود مراتب باید به صورت تلفنی به مرکز بهداشت شهرستان گزارش شود.

بیماری های ذیل در برنامه بیماری های منقله از آب و غذا، تحت مراقبت و کنترل می باشد:

- بوتولیسم

- اسهال خونی

هپاتیت A_E

- تب های راجعه

- التور و ناگ

- فاسیولازیس

- تیفوئید

- بیلارزیوز

معرفی برنامه کنترل عفونتهای بیمارستانی

 عفونت های بیمارستانی روز به روز اهمیت بیشتری یافته و نظام سلامت کشورها را به چالشی جدی فرا میخواند. افزایش بیمارستان ها، ظهور بیمار یهای بازپدید و نوپدید، افزایش روزافزون مقاومت های میکروبی و نیاز به خدمات متنوع پزشکی بروز عفونتهای ناشی از خدمات درمانی(Health care-associated infections) را اجتناب ناپذیر می سازد.

بروز عفونت های بیمارستانی از حدود 5% در کشورهای توسعه یافته تا حدود 20 % در کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه متغیر است بنابراین هدف کلی در کنترل عفونت های بیمارستانی کاهش و به حداقل رساندن این عفونتها تا حد ممکن می باشد چرا که این عفونت ها علاوه برمرگ و میر و ایجاد عوارض، با افزایش مدت بستری موجب افزایش قابل توجه هزینه خدمات درمانی شده و در نهایت سبب نارضایتی گیرندگان خدمت می گردند.

تاریخچه کنترل عفونت های بیمارستانی در دنیا بسیار قدیمی است و از زمانی آغاز میشود که برای مراقبت و درمان بیماران از قرن چهارم میلادی در نقاط مختلف دنیا بیمارستان تأسیس گردید.

عفونت های بیمارستانی همزمان با گسترش بیمارستا نها همواره یکی از مشکلات عمده بهداشتی و درمانی بوده و با افزایش مدت اقامت بیمار در بیمارستان موجب افزایش ابتلاء ومرگ و میر از این عفونت ها شده و در نتیجه هزینه های بیمارستانی را به شدت افزایش می دهد.

اقدامات مختلفی به منظور پیشگیری و کنترل عفونت های بیمارستانی در طول تاریخ انجام شده است که براساس دانش و شناخت این عفونت ها و امکانات موجود طراحی می شده اند یکی از جالب ترین برنامه ها تلاش برای کنترل عفونت نفاسی در بخش زنان و زایمان از طریق شستن دست ها و استفاده از مواد گندزدا در قرن نوزدهم به وسیله دکتر Ignoz semmel weis به کار گرفته شد.

اخیراً سازمان جهانی بهداشت تعریف جامع تری از این عفونت ها ارائه کرده و آنها را عفونت های ناشی از مراقبتهای بهداشتی (Health care-associated infection) می خواند و در سال 2005 میلادی شعار مراقبت سال متر مراقبت تمیز است (Clean care is safer care)) مطرح کرده است.

کنترل عفونت های بیمارستانی هم اکنون یک اولویت جهانی است عوامل بسیار زیادی به گسترش این عفونت ها کمک می کنند. گسترش بیمارستان ها، بیمار یهای نوپدیدی مانند ایدز و جنون گاوی و خطرات انتقال هپاتیت C و B و افزایش مقاومت میکروبی از جمله این عوامل است.

وضعیت عفونت های بیمارستانی در ایران

کنترل عفونت های بیمارستانی در ایران سابقه طولانی ندارد. علیرغم اینکه سوابق مربوط به موضوع کنترل عفونت از سال 1350 در دانشگا ههای اهواز و شیراز و سپس چند بیمارستان درتهران موجود است. با این وجود تنها در شیراز از سال 1359 به موضوع کنترل عفونتهای بیمارستانی توجه خاصی شد و برنامه های پیشگیری و کنترل آن پیگیری گردید.

به منظور برقراری یک نظام مراقبت کشوری برای عفونت های بیمارستانی اولین جلسه کمیته کشوری کنترل عفونت های بیمارستانی در آبان 1381 در مرکز مدیریت بیماری ها تشکیل گردید و با شرکت اساتید، کارشناسان و صاحب نظران کار تهیه یک راهنمای کشوری پیگیری گردید در جریان مباحث کمیته کشوری مقرر گردید که اساس بیماریابی و تشخیص عفونت های بیمارستانی در کشور روش استاندارد NNIS قرار گیرد و در مرحله اول فقط عفونتهای تنفسی خونی، ادراری و جراحی شناسایی و گزارش شود این تصمیم پس از نظر خواهی از کلیه کارشناسان و اساتید دانشگاه های سراسر کشور در سال 1383 اتخاذ گردید.

هم اکنون به صورت پراکنده اطلاعات مربوط به عفونت های بیمارستانی در کشور به مرکز مدیریت بیماریها گزارش می شود و این گزارشات تمامی بیمارستا نهای کشور را شامل نمی شود.                                          

براساس اطلاعات موجود در مرکز مدیریت بیمار یها در سال 1380 تعداد 260 مورد، در سال 1381تعداد 463 مورد، در سال1382تعداد826مورد، در سال 1383 تعداد798مورد و در سال 1384 تعداد 849 مورد عفونت های بیمارستانی از سراسر کشور گزارش شده است.

با برقراری نظام مراقبت کشوری عفونتهای بیمارستانی در کشور از سال1385انتظار میرود تمامی بیمارستان های دولتی و خصوصی بصورت منظم آمار عفونتهای بیمارستانی را با تعاریف و فرم یکسان به مرکز مدیریت بیماری ها گزارش نمایند.

با عنایت به اینکه بیشتر از 80 % عفونت های بیمارستانی را عفونتهای ادراری، زخم های جراحی، تنفسی و خونی تشکیل میدهد در مرحله اول برقراری نظام مراقبت عفونتهای بیمارستانی در کشور داده های مربوط به این چهار عفونت از تمامی بیمارستان ها اعم ازدولتی و خصوصی جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.

براساس تعاریفی که بدنبال خواهد آمد چنانکه بیماری واجد هر کدام از ویژگی های ذکر شده در تعریف هر یک از چهار گروه عفونت های بیمارستانی باشد به عنوان عفونت بیمارستانی طبقه بندی و کد مربوطه را می گیرد و بطوریکه ملاحظه خواهد شد تشخیص عفونت های بیمارستانی صرفاً براساس نتایج آزمایشگاه نبوده و تمام جوانب مسئله در نظر گرفته می شود به شرطی که علائم و نشانه ها بعد از48 ساعت بستری در بیمارستان ظاهر شود.

 نظام مراقبت عفونتهای بیمارستانی

به منظور جمع آوری داده ها، تجزیه و تحلیل، ارائه نتایج حاصله به مسئولین در رده های مختلف و طراحی مداخلات لازم برای کنترل تغییرات در میزان عفونتهای بیمارستانی، نظام مراقبت عفونت های بیمارستانی ایجاد می گردد. گروه هدف این برنامه کلیه بیمارانی را که در مراکز درمانی اعم از دولتی و خصوصی به غیر از مراکز اورژانس و درمانگا هها به مدت بیش از24 ساعت بستری می شوند شامل می شود.

اهداف کلی

§         کاهش مرگ و میر، ابتلاء و عوارض ابتلاء به عفونت های بیمارستانی ؛

§         کاهش هزینه های بیمارستانی از طریق کاهش میانگین بستری و کاهش مداخلات درمانی ؛

§         تأمین، حفظ و ارتقاء سلامت افراد جامعه و رضایتمندی آنان از طریق کنترل عفونت های بیمارستانی