به مناسبت هفته سلامت روان (24-18 مهرماه)

«سلامت روان مسئولیت فردی و اجتماعی همه ماست»

پیام هفتمین روز هفته:

حل مسأله راهبردی برای تاب‌آوری بیشتر

تاب آوری به معنی قدرت مقابله با مشکلات و شرایط سخت زندگی است. توانایی تاب آوری به ما امکان می دهد بتوانیم در مواجهه با بحران های محیطی و رویدادهای ناگوار شکست نخوریم و خودمان را ترمیم کنیم. افرادی که قدرت تاب آوری دارند به خوبی می توانند با مشکلات کنار بیایند، توانایی تحمل استرس دارند و حتی در معرض تنش های شدید، مهارت های جدید یاد بگیرند و از نظر جایگاه اجتماعی و شغلی هم ارتقا پیدا کنند.

چه کسانی تاب آور هستند؟

افراد تاب آور در مواجهه با موانع و مشکلات، آگاهانه و هوشیارانه عمل می کنند. ذهن آگاهی دارند، یعنی احساسات و هیجان های خود را می شناسند و از علت این احساسات نیز با خبرند و هیجان های خود را به شیوه سالم مدیریت می کنند . از سوی دیگر افراد تاب آور همدلی دارند، یعنی احساسات و رفتارهای اطرافیانشان را نیز درک می کنند و درنتیجه بر خود و محیط تاثیر مثبتی می گذارند. آنها می پذیرند که موانع و مشکلات، بخشی از زندگی هر انسان است و می دانند زندگی پر از چالش است.

ویژگی های افراد تاب آور:

1.       اعتماد به نفس

2.       برخورداری از شبکه حمایت های اجتماعی - خانوادگی

3.       اعتماد به نفس

4.       توانایی حل مسئله

5.       مهارت های ارتباطی قوی

6.       پذیرش مسئولیت شرایط خود

7.       قدرت تحمل استرس

چگونه تاب آور شویم؟

• شبکه روابط خانوادگی و اجتماعی‌مان را قدرتمند کنیم.
• بحران ها و مشکلات را بزرگ و حل نشدنی نبینیم.
• در زندگی هدف گذاری کنیم.
• در برابر مشکلات قاطعانه اقدام کنیم.
• اعتماد به نفس و عزت نفس‌مان را تقویت کنیم.
• تمرین خوش بینی کنیم.
•  از سلامت جسم و روحمان مراقبت کنیم.

مولفه های تاب آوری چیست ؟

تاب آوری 7 مولفه را در بر می گیرد:

• استفاده از توانایی های فردی
• تعیین حد و مرزهای سالم
• تنظیم هیجانات و احساسات
• تشخیص خطاهای شناختی
• یافتن معنا در ابعاد گوناگون زندگی
• پایداری و پشتکار

حل مسئله چیست؟

حل مسئله یکی از ابعاد ضروری زندگی فردی است و می توان آن را وظیفه اصلی وجود انسان دانست. قدرت فرد در حل مسائل، تعیین‌کننده رشد یک شخصیت سالم و برقراری تعاملات مثبت اجتماعی است. به این ترتیب حل مسئله فرایندی هشیارانه، منطقی، تلاش‌بر و فعالیتی هدفمند است که به منظور بهتر شدن وضعیت در موقعیت های پیچیده، تغییر یا کاهش هیجان های منفی و یا هر دو نتیجه طراحی می شود. افزایش مهارت حل مسئله در والدین و به کار بردن آن در ارتباط با فرزندان باعث پیوند های عاطفی گردیده و این کودکان در محیط های بیرونی کمتر دچار مشکلات ارتباطی می شوند.

 رابطه بین حل مسئله و تاب آوری

نتایج تحقیقات نشان می دهند بین مهارت های حل مسئله و تاب آوری رابطه مثبت وجود دارد. توانایی حل مسئله باعث بهبود ظرفیت تفکر، گردآوری، سازماندهی و کنترل اطلاعات و نامگذاری مفاهیم می شود. بنابراین یک راهبرد کلی است که در مواقع تنش‌زا بر کارکردهای سازگارانه و در نتیجه افزایش تاب آوری تاثیر می گذارد. از سوی دیگر فقدان مهارت های حل مسئله منجر به بروز اختلال در هیجانات و مدیریت آنها،کاهش عملکرد فردی، اجتماعی و رضایت از زندگی می گردد. آموزش مهارت حل مسئله به افراد باعث آگاهی بیشتر نسبت به هیجانات، مدیریت و امکان انتخاب بهترین راه حل در زمان بروز یک موقعیت یا شرایط بحرانی می شود. از سوی دیگر آموزش مهارت های حل مسئله می تواند بر ارتقای کارکردهای اجرایی این افراد تاثیرگذار بوده و این ارتقا به نوبه خود بر تاب آوری و مدیریت هیجانات موثر باشد.

حل مسئله پنج مرحله دارد:

1. تعریف و فرمول بندی مسئله با اجزاء: جستجوی واقعیت های در دسترس، توصیف واقعیت ها به زبان ساده

2. تولید راه حل جایگزین به کمک تفکر خلاق و تکنیک بارش فکری

3. تصمیم گیری با استفاده از تفکر وسیله و هدف یا سود و زیان

4. پیاده سازی و ارزیابی راه حل با چهار جزء: ترسیم نقشه اجرا، بازبینی پیامد ها، ارزیابی میزان موفقیت، پاداش به خود، یافتن مشکل فرایند حل مسئله در صورت عدم موفقیت

مهارت حل مسئله به عنوان یک راهبرد شناختی-رفتاری هم بر جنبه های شناختی و هم رفتاری تاکید دارد و همچون سپری در برابر وقایع منفی عمل می کند. در آموزش روش حل مسئله، آن هم به صورت کار گروهی، مهارت های شناختی همچون مشاهده، مقایسه، سازماندهی اطلاعات، تبییت و منترل متغیرها، تدوین فرضیه ها، تحلیل و استنباط تقویت می گردد و فرد یاد می گیرد به جای گرفتن تصمیمات تکانشی و اجتنابی، یک تصمیمم قاطع گرفته وبا بازبینی مکرر مسیر طی شده، نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی نموده و در صورت برخورد با موانع، راههای دیگر را نیز امتحان نماید. بنابراین فرد در مواجهه با مشکلات محیط خود، بعداز تجربه مرحله اعلام خطر، وارد مرحله مقاومت می شود. در این مرحله تا زمانی که عامل استرس زا ادامه داشته باشد، مکانیزم های بدن با صرف انرژی بسیج می شوند تا با عامل استرس زا مقابله نمایند. هرچقدر فرد بتواند سریع‌تر از عهده مسئله بربیاید، میزان انرژی صرف شده کمتر بوده و احتمال رسیدن به مرحله فرسودگی و خستگی کمتر می شود و در نتیجه اشتیاق و تاب آوری وی در زندگی افزایش می یابد.

گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد