---

نام و نام خانوادگی: ملیحه راستگو
مدرک: کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
تلفن داخلی: 5542
مستقیم: 32395542-056
ایمیل: m.rastgoo@bums.ac.ir

• معرفی برنامه
• فرآیندها
• آئین نامه ها و دستورالعمل ها
• مطالب آموزشی

برنامه های سوء مصرف مواد

مهارت‌هایی که در این برنامه از آن تحت عنوان «مهارت‌های فرزند‌پروری پیشگیرانه» یاد می‌کنیم مهارت‌هایی است که صرف نظر از جنبه پیشگیری از اعتیاد، بطور عام به استحکام و ثبات خانواده، ارتباط مناسب اعضای خانواده با یکدیگر و رشد و تکامل سالم فرزندان می‌انجامد. بد نیست در اهمیت پیشگیری اولیه از سوء مصرف مواد در دوران کودکی و نوجوانی به این نکته هم اشاره کنیم که برخی پژوهش‌ها نشان داده است مصرف مواد در این دوران می‌تواند بر مغز فرد که هنوز دوره رشد و تکامل آن کامل نشده است تاثیراتی برگشت ناپذیر بگذارد.

برخی والدین در دوره نوجوانی تاثیر دوستان را مهمتر از نقش پدر و مادر در نظر می‌گیرند، بدون این که بخواهیم نقش مهم همسالان را کتمان کنیم، باید بگوییم که اکثر پژوهش‌های دنیا نشان می‌دهند که والدین در دوره نوجوانی هم قوی‌ترین الگوی فرزندان خود هستند و بیشترین نفوذ را بر آنها دارند. حتی پدر و مادر در صورت داشتن مهارت‌های فرزندپروری می‌توانند در تقویت تاثیر مثبت دوستانوجلوگیری از تاثیر منفی احتمالی نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشند. این حقیقت مسئولیت پدر و مادر را در ایجاد شرایط مناسب و سالم برای فرزندانتان افزایش می‌دهد. به همین دلایل است که اکثر برنامه‌هایِ جدید پیشگیری دنیا مبتنی بر خانواده و والدین است، در واقع والدین می‌توانند به شیوه‌های متعددی به رشد مثبتِ نوجوان کمک کنند و آنها را از سوء مصرف مواد باز دارند.

اهداف کلی برنامه در کشور:

·         ارتقا مهارت­های فرزند پروری والدینگروه سنی 12-17 سال در راستایکاهش اختلالات مصرف مواد

برنامه ارزیابی، تشخیص و مراقبت اختلالات مصرف دخانیات، الکل و مواد در نظام مراقبت­های اولیه

براساس آخرین آمارتأییدشده ستاد مبارزه با مواد مخدر در سال 1390، شیوع اعتیاد (وابستگی) به مواد غیرقانونی در جمعیت سنی 15 تا 64 ساله کشور، 65/2% معادل 325/1 میلیون نفر گزارش شد. بر اساس گزارش سازمان پزشکی روزانه 8 نفر در اثر اعتیاد به مواد غیرقانونی (شامل الکل) جان خود را از دست می­دهند.

در مطالعه بار بیماری­ها وزارت بهداشت در سال 1382، وابستگی به مصرف مواد پس از حوادث ترافیکی،بلایای طبیعی،بیماری­های ایسکمیک قلبی و افسردگی، جایگاه پنجمِ بار بیماری­ها و البته در جمعیت مردان، پس از حوادث و بلایا، بالاترین مقدار بار بیماری‌ها را دارد.

در مطالعه ملی بار بیماری­ها سال1389، بار بیماری­ و عوامل خطر مصرف سیگار، مواد و الکل به ترتیب در جایگاه­های پنجم، دهم و دوازدهم به لحاظ دخالت عوامل خطر در بار بیماری­های کشور قرار گرفتند. مطالعه بار جهانی بیماری­ها در سال 2015 در مقایسه با سال 1990، روند افزایش بار بیماری­های قابل ­انتساب به مصرف مواد دخانی، الکل و مواد را نشان می دهد. این روند ضرورت توجه بیش از پیش به مداخلات اختلالات مصرف مواد را در کشورهای در حال توسعه از جمله کشور ما را گوشزد می­نماید. 

با توجه به مشکلات موجود (موارد مذکور) و نیازهای جامعه در حوزه­های پیشگیری از اعتیاد، که بیشترین حجم این مشکلات و نیازها در مناطق شهری­، بویژه در مناطق حاشیه است و به دلیل عدم وجود نظام شبکه در شهر، نبود نیروی پرسنلی متخصص مرتبط (کارشناس سلامت­ روان) در ساختار تشکیلاتی، کمبود مراکز خدمات جامع سلامت و پایگاه­های سلامت، متمرکز بودن خدمات سلامت در مناطق روستائی نسبت به مناطق شهری، پائین بودن سطح سواد سلامت روان در جامعه و... ضرورت اجرای برنامه­های پیشگیرانه از اختلالات روانپزشکی، پیشگیری از اعتیاد­، افزایش دسترسی به خدمات و افزایش جمعیت تحت پوشش برنامه سلامت­ روان، شناسائی بیماران و ارتقای خدمات کمی و کیفی برنامه های این حوزه و... بدون اجرای طرح تحول سلامت امکان پذیر نبود. بنابراین طرح تحول سلامت فرصتی بود برای ادغام تمام برنامه های مرتبط با سلامت روان بویژه پیشگیری از اعتیاد در نظام شبکه، و بدون تردید با ساختار قبلی پرداختن به این موارد و مفاهیم در حوزه سلامت روان امکان پذیر نبود.

مطالعات جهانی نشان میدهدکه دربرنامه های پیشگیری اولیه ازمصرف موادحساس سازی جمعیت عمومی نسبت به مصرف موادتحت برنامه غربالگری باعث می شود ازگرایش به مصرف و وابستگی به سیگارالکل ومواد درافراد جلوگیری شود. لذا از نیمه سال 1392، ادغام برنامه در طرح تحول نظام سلامت مورد توجه قرار گرفت.

هم اکنون این برنامه با هدف پوشش دهی خدمات ارزیابی، تشخیص و مراقبت از اختلالات مصرف دخانیات، الکل و مواد در گروه سنی زیر 60 سال و مادران باردار به شکل ادغام یافته در نظام مراقبتهای اولیه در یک روند توسعه ای، با تلاش مستمر جهت ارتقا کمی و کیفی خدمات و ظرفیت سازی مناسب در مراکز بهداشتی درمانی کل کشور در حال انجام است , و با توجه به روند ارتقایی برنامه و تلفیق برنامه دخانیات، در سال 1397 نسخه جدید منابع آموزشی و دستورالعمل اجرایی برنامه، کارگاه های آموزشی مرتبط و اصلاح و تکمیل فرایند ثبت خدمت در سامانه الکترونیک سلامت انجام خواهد یافت .

اهداف کلی برنامه در کشور:

·         افزایش دسترسی به خدمات ارزیابی، تشخیص و مراقبت اختلالات مصرف دخانیات، الکل و مواد در نظام
مراقبت های اولیه

·      افزایش پوشش خدمات ارزیابی، تشخیص و مراقبت اختلالات مصرف دخانیات، الکل و مواد در نظام مراقبت های اولیه